بافتههای هفت رنگ سنه

هفته نامه سیروان
شماره 1179
شنبه-31 اردیبهشت 1401

یکی از مرغوبترین و زیباترین بافتههای داری شهر « سنه »، بافتههای هفت رنگ در این گوشه از کردستان زیباست؛ مردمان این شهر، با استفاده از مواد اولیة مرغوب و محلی، و تکنیکهای خاص عملآوری و بافت، خالق یک اثری هنری شدهاند که در زندگی روزمره هم از آن استفادههای فراوان بردهاند. قالیها و گلیمهای ریزبافت « سنه »، از جملة هنر ـ صنعتهای فاخر این شهرند.
آنچه که تحت عنوان بافتههای هفت رنگ شهر « سنه »، شناخته میشود؛ بافتههایی از این شهرند که در چلهکشی آنها، از پشمهای رنگرزی شده و رنگی استفاده شده باشد. بهطور معمول در بافتههای داری ایرانی، نخهای چلهکشی سفید انتخاب شده و هنرمندان طراح فرش، هنر خود را از طریق بافت گره و پودهای رنگارنگ و چشمنواز بر این بوم سفید و یکدست خلق میکردهاند. در این بافتههای منحصر به فرد و زیبا، برخلاف تقریبا تمامی بافتههای داری، چلهکشی با استفاده از نخهای دستریس پشمی با رنگرزی گیاهی و سنتی انجام میگرفتهاست.
استفاده از پشم برای بافت تار و پود و ایجاد یکدستی در مواد به کار رفته برای بافت؛ نرمی و لطافت خاصی را برای این بافتهها به ارمغان آوردهاست که در کنار طرح و نقشههای دلنشین « سنه »، محصولی را پدید آورده که مالکیت هر قطعه از آن، آرزوی هر هنردوست و صاحب ذوقی است.
فرشها و گلیمهای ریزبافت شهر « سنه »، محصولات شناخته شدهای در سطح ایران و جهانند؛ سادگی تولید، مواد اولیة ارزان و بازار مناسب، فرش و گلیمهای سنتی سنندج را به محصولی تبدیل کرده که میتوان با تولید و عرضة اصولی آن، سودآوری مناسبی را انتظار داشت.
گستردگی و بزرگی بخشهای مرتبط با تولید و تجارت دستبافتههای سنتی و مرغوب کردی « سنه »، این قابلیت را ایجاد نموده است که بتوان به طور میانگین برای تولید و فروش هر مترمربع از این بافته های زیبا و سحرانگیز، حداقل 5 شغل پایدار ثابت و جانبی پیشبینی نمود.
ایجاد کار و شغل پایدار برای بخشهای بسیار بزرگی از جامعة شهری و روستایی را میتوان با ایجاد کارگاههای متمرکز و نیمهمتمرکز تولیدی، تحقق بخشید . تولید دستبافتههای کردی « سنه »، طیف بسیار گستردهای از جوامع و اصناف کاری را درگیر نموده و از این طریق به ایجاد شغل و درامد برای آنان منجر خواهد شد. دامداران از طریق تولید پشم، ریسندگان پشم، رنگرزان، طراحان، بافندگان خانگی، بخشهای بسیاری از بازار سنتی درگیر با تولید و پخش مواد اولیه و در نهایت بازار تجارت این دستبافتههای زیبا و خیالانگیز.

یکی از مهمترین موانعی که در سالهای پیشین طرحهای تولیدی در زمینة فرش و گلیم ایرانی را به ورطه نابودی و شکست کشانیده است، کمبود تقاضا و به تبع آن پایین آمدن فروش است. برای یک تولید موفق و راهاندازی تجارتی مطمئن، قبل از هز چیز، باید دست به تجزیه و تحلیل بازار زد و موانع و مشکلات موجود را به خوبی شناخت.
اساسیترین مشکل، پایین آمدن کیفیت تولید است، چه آنجا که تولید کننده با استفاده از مواد اولیة نامرغوب و طرح و نقشهای ناهمگون، محصولی با کیفیت پایین تولید مینماید و چه آنجا که خیل عظیم دلالان شاغل در این صنعت ، باعث بالا رفتن غیر منطقی قیمت و سرخوردگی علاقهمندان میشوند.بنابراین سعی در بالا بردن کیفیت، و دوری از غلطیدن در ورطة دلالی و عرضة مستقیم محصول با ابزارهای سنتی و مدرن، میتواند به سادگی موجب پدید آمدن بازاری مناسب در کوتاه ترین زمان ممکن شود.
طرح های ایرانی با پیشینهای تاریخی و فرهنگی به درازای تاریخ این مرز و بوم؛ لطافت، دلنشینی، هماهنگی، زیبایی و خصوصیات متعالی فرهنگی این مردمان را در دل خود حفظ کرده و با وجود تغییرات فرهنگی گستردة عصر حاضر، همچنان دوستداران بسیاری دارند.
لازم است به چهار مسئلهی مهم در تولید موفق یک هنرـ صنعت دستی که به سادگی میتواند منبع بیپایانی از اشتغال را در جامعه فراهم کند و باعث ایجاد چرخههای تجاری موفق در بازارهای داخلی و جهانی گردد، توجه خاص گردد، چراکه برای تولید موفق یک هنر دستی و تبدیل آن به یک هنرـ صنعت و تجارتی مطمئن، شناخت و تحلیل هر چهار مقولة مهم، دارای اهمیتی یکسان و برابرند.
1- نیروی انسانی ماهر

در حال حاضر دهها مرکز، به صورت نمایندگی، در حال تولید غیر متمرکز تابلو فرش در سطح شهرستان سنندج و شهرکهای تابعه هستند . جمع کثیری از نیروی انسانی ماهر، تحت نظر این مراکز و با دستمزدهای بسیار پایین و بدون هیچگونه آیندة شغلی، در حال کار و بافت تابلو فرشهایی با طرح های اروپایی و شیوة بافت تبریزی هستند . مراکز مذکور با بکارگیری غیراصولی نیروی انسانی موجود و با پرداخت دستمزدهای بسیار پایین، جدای از اتلاف بخش مهمی از نیروی انسانی شاغل در این بخش، موجبات نابودی و اضمحلال فرش و گلیم بافی سنتی و محلی را نیز فراهم اوردهاند .در کنار مضرات ذکر شده برای فعالیت این گونه مراکز در سطح شهر و استان، رونق تقریبی بافت تابلو فرشها نشان از وجود تعداد بسیاری نیروی انسانی دارد که از این راه ارتزاق کرده و بافندگی را به عنوان یک شغل برگزیده اند.
2- مواد اولیه ی مرغوب
متاسفانه یکی از مهمترین دلایل از دست رفتن بازارهای سنتی برای بافته های سنندج در سالهای پیشین، استفاده از مواد اولیة نامرغوب در تولید این بافته ها بوده است . سجادههای سنندج به طور سنتی با استفاده از خامههای دست ریستابیدة خاص مناطق سنندج و بیجار و با استفاده از رنگرزی سنتی و محلی این مناطق بافته میشدهاند . شوربختانه در حال حاضر، هم این نوع از خامه و هم رنگرزی سنتی و محلی مورد استفاده قرار نمیگیرد و استفاده از آنها، تقریبا منسوخ گردیده است .
3- طرح و نقشه ی اصیل و سنتی
یکی از مهمترین عوامل عدم سوددهی مناسب کارگاههای فرش و گلیم ، فقدان طراحان ماهر به عنوان همکار کارگاه است. تنوع در تولید که یکی از اساسیترین عوامل موفقیت در یک تجارت است در کارگاههای تولید فرش و گلیم ، وظیفة مستقیم طراح است.کارگاه هایی که بدون در اختیار داشتن طراح فرش اقدام به تولید مینمایند، چارهای جز تولید یکسان و یا کپیبرداری و استفاده از طرحهای سایر طراحان ندارند که هر کدام از این دو روش قطعا منجر به شکست و ضرردهی کارگاه تولیدی خواهد شد.

4- بازار فروش
مشکل سالهای اخیر در فروش قالی و گلیمهای ایرانی، تولید با کیفیت پایین و استفادة طراحان از طرح های بدون پیشینة ایرانی است. محصولی که در طول هزاران سال، دارای طرفداران بسیار و سینه چاکی بوده است ، اگر با همان کیفیت و خصوصیات پیشین و سنتی تولید گردد، قطعا بازار مناسبی برای فروش خواهد داشت.
دو جنبة کاملا متفاوت که در کنار هم و در این محصولات شکل گرفته اند، تبدیل به نقطهقوتی دیگر برای بازاریابی آنها شده است. این محصولات هم یک اثر هنری و هم یک وسیلة کاربردی در زندگی روزمرة مردمان این دیار بودهاند. این دو جنبة متفاوت که هر کدام از آنها به نوبة خود از نقاط قوت این بافتهها هستند، در کنار هم، جنبة بازرگانی و تجاری این محصول زیبا و معروف شهر سنندج را تقویت و تقاضا را برای آن در بازار افزایش میدهند. به دیگر سخن، محصولات تولیدی را میتوان هم به عنوان یک اثر هنری و در نمایشگاههای آثار هنری ، عرضه و به فروش رسانید و هم به عنوان یک محصول کاربردی و یکی از ضروریات خانة کردی و ایرانی قلمداد و به عنوان یک کالای تجاری عرضه و به فروش رسانید .
در این میان استفاده ی درست و بجا از رسانه ها و ایزارهای مولتی مدیا در کنار شبکه های مجازی و اینترنت؛ میتواند به طور جدی بازاریابی اینگونه از طرحها را با موفقیت بیشتری روبرو کند.
مهرزاد درافشانیان
رییس هیات مدیره

هفته نامه سیروان
شماره 1179
شنبه-31 اردیبهشت 1401